بهار و تابستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
احسان رجبی*1 
، علی اکبر باغستانی1 ، ماندانا طوسی1
، علی اکبر باغستانی1 ، ماندانا طوسی1
1- استادیار گروه پژوهشی سیاست‌های کشاورزی و غذا، مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران
چکیده: (2 مشاهده)
مقدمه و هدف:
اعطای معافیتها، کسورات و هزینه های قابل قبول مالیاتی از مهم ترین اجزای لاینفک هر نوع نظام مالیات است و بحث های نظری و تجربی متعددی در موافقت و مخالفت با فلسفه وجودی آنها صورت گرفته است. طرفداران اعطای معافیت، کسورات و مالیات با نرخ صفر بر این باورند که اخذ مالیات از کم درآمدترین اقشار جامعه و حذف هزینههای قابل قبول شخصی در حوزه هایی مانند، کشاورزی و غذا، به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی طبقات با سطح درآمدی پایین اثرگذار است و آنها را به عدم تمکین مالیاتی ترغیب کند. این درحالی است که تضمین و تامین حداقل معیشت برای اقشار کم درآمد جامعه، از مهم ترین وظایف هر دولتی به شمار میرود.
مطالعهی حاضر، در پی آن است که ضمن بررسی وضعیت معافیت و مشوق‌های مالیاتی جمهوری اسلامی ایران برای بخش کشاورزی، تجربه سایر کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در حوزه معافیت ها و مشوق‌های کشاورزی را ارائه نماید. استفاده از تجارب کشورهای موفق اقتصادی برای تسریع و کاهش احتمال عدم موفقیت معافیت‌های مالیاتی کشاورزی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مواد و رو‌ش‌ها:
پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش و چگونگی جمع‌آوری اطلاعات تطبیقی–تحلیلی است. از آنجایی که پژوهش‌های گسترده در زمینه معافیت ها و مشوق‌های مالیاتی در بخش کشاورزی در کشورهای منتخب صورت گرفته است از این رو این پژوهش یک مطالعه تجربی توصیفی و اسنادی محسوب میشود. مقررات مربوط به داخل کشور از پایگاه اینترنتی سازمان امور مالیاتی و اسناد و منابع مورد نیاز مربوط به تجارب 34 کشور جهان از آمریکای لاتین، آمریکای جنوبی، اروپایی و اقیانوسیه، منتهی به سال 2020 میلادی از پایگاه اطلاعات سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) برداشت شده است.
یافته‌ها:
نتایج پژوهش نشان میدهد که میزان معافیت‌های مالیاتی بخش کشاورزی ایران در سال 1401 تنها 3.5 درصد مالیاتهای مستقیم و 2.2 درصد مجموع درآمدهای مالیاتی است که مبین آن است که معافیتها به نفع سایر بخشها اقتصادی تخصیص یافته بخش کشاورزی در تخصیص بهینه معافیت‌های مالیاتی، با توجه به سهم 10.4 درصدی از تولید ناخالص داخلی و 15 درصد اشتغال کشوری بهرهمندی کمی دارد.
ترکیب سیاست‌های مالیات کشاورزی، 35 کشور مورد بررسی، به اشکال متفاوتی شامل مالیات بر درآمد، سود و عایدی سرمایه، حق بیمه تامین اجتماعی، مالیات بر حقوق و دستمزد و نیروی کار، مالیات بر دارایی (از جمله مالیات نقل و انتقال اموال) و مالیات بر کالاها و خدمات (شامل مالیات بر فروش و مالیات بر ارزش افزوده) طبقه بندی شده است. معافیت مالیاتی برای کشاورزان کوچک یا کم درآمد، معافیت های مالیاتی برای درآمد حاصل از محصولات خاص، معافیت های مالیاتی برای درآمد از مناطق خاص، معافیت مالیاتی برای درآمد حاصل از فعالیت کشاورزان جوان، معافیت های عایدی سرمایه، حسابداری نقدی، روش«متوسط مالیات بر درآمد»، مشوق‌های استهلاک، تخفیفهای مالیاتی در مورد مالیات بر دارایی هنگام انتقال زمین و املاک کشاورزی برای فروش، هدیه یا ارث، معافیت از پرداخت مالیات مشاغل محلی یا منطقهای به صورت گسترده در بخش کشاورزی استفاده شده است. علاوه بر این امتیازات و مشوق های مالیاتی که سالیانه گذشته برای بخش کشاورزی ایجاد شده است دیگر مورد بازبینی و اصلاح و تغییر قرار نگرفته است.
اغلب کشورها (مانند ایالات متحده و اتریش) با اجازه دادن به کشاورزان برای استفاده از حسابداری نقدی (یا عدم الزام آنها به نگهداری حساب)، نسبت به سایر مشاغل که عموماً ملزم به استفاده از روش حسابداری تعهدی برای ارائه گزارش های مالیاتی و محاسبه درآمد مشمول مالیات هستند، حمایتهای مالیاتی خاصی را برای کشاورزان ارائه میکنند. در روش حسابداری نقدی، درآمدها و هزینه ها را در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد فیزیکی شناسایی میکند. این به کشاورزان انعطاف پذیری قابل توجهی در مورد زمان گزارش درآمد و هزینه برای مقاصد مالیاتی میدهد
نتیجه گیری:
امتیازات مالیاتی در نظام مالیات بر درآمد شخصی، بیشتر از رژیمهای مالیات بر درآمد شرکتها هستند (18 کشور از 35 کشور هیچ گونه رفتار ترجیحی را گزارش نمی کنند). در حالی که این امتیازات به طور کلی، پایه مالیات و در نتیجه پرداخت خانوارهای کشاورز را کاهش میدهد، با هدف کاهش آثار مسائل خاصی مانند کاهش تنوع درآمد، جبران هزینه های بالاتر تولید در مناطق خاص یا برای کشاورزان جوان، کاهش هزینههای اداری برای مزارع کوچک با امکان استفاده از روش حسابداری نقدی و معافیت (بخشی از) سود سرمایه برای تسهیل نقل و انتقالات مزرعه ارائه شده است
هنگامی که کشاورزان برای محاسبه درآمد مشمول مالیات حاصل از فعالیتهای کشاورزی از روش ارزش گذاری یا برآوردی سایر فعالیتهای مشابه به جای تعیین درآمد واقعی استفاده میکنند، حسابداری واحد کشاورزی برای آنها ضروری ندارد. این رویکرد ویژه، برای محاسبه درآمد مشمول مالیات مزرعه به زمانی برمیگردد که حسابداری در کشاورزی نادر بوده است اگرچه در بسیاری از کشورها، سیستم مالیاتستانی رفتار مشابهی در برابر درآمد مزرعه و مالیات سایر مشاغل خوداشتغالی نشان میدهد، اما هنوز تعداد قابل توجهی از کشاورزان در منطقه OECD از مزایای روش های ساده شده حسابداری برخوردار می شوند.
بسیاری از کشورها برای عواید سرمایهای که در بخش کشاورزی ایجاد میشود، حمایتهای مالیاتی ویژهای ارائه میدهند. برای تشویق جانشینپروری و بازسازی مزارع و در نهایت بهره وری این بخش، سود سرمایه یا از مالیات بر درآمد در برخی کشورها مستثنی می شود، یا فقط سهمی از آن مشمول مالیات میشود. مزارع گاهی اوقات به گونه ای ارزشگذاری می شوند که سود آن صفر میشود.
اعطای معافیتها، کسورات و هزینه های قابل قبول مالیاتی از مهم ترین اجزای لاینفک هر نوع نظام مالیات است و بحث های نظری و تجربی متعددی در موافقت و مخالفت با فلسفه وجودی آنها صورت گرفته است. طرفداران اعطای معافیت، کسورات و مالیات با نرخ صفر بر این باورند که اخذ مالیات از کم درآمدترین اقشار جامعه و حذف هزینههای قابل قبول شخصی در حوزه هایی مانند، کشاورزی و غذا، به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی طبقات با سطح درآمدی پایین اثرگذار است و آنها را به عدم تمکین مالیاتی ترغیب کند. این درحالی است که تضمین و تامین حداقل معیشت برای اقشار کم درآمد جامعه، از مهم ترین وظایف هر دولتی به شمار میرود.
مطالعهی حاضر، در پی آن است که ضمن بررسی وضعیت معافیت و مشوق‌های مالیاتی جمهوری اسلامی ایران برای بخش کشاورزی، تجربه سایر کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در حوزه معافیت ها و مشوق‌های کشاورزی را ارائه نماید. استفاده از تجارب کشورهای موفق اقتصادی برای تسریع و کاهش احتمال عدم موفقیت معافیت‌های مالیاتی کشاورزی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مواد و رو‌ش‌ها:
پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش و چگونگی جمع‌آوری اطلاعات تطبیقی–تحلیلی است. از آنجایی که پژوهش‌های گسترده در زمینه معافیت ها و مشوق‌های مالیاتی در بخش کشاورزی در کشورهای منتخب صورت گرفته است از این رو این پژوهش یک مطالعه تجربی توصیفی و اسنادی محسوب میشود. مقررات مربوط به داخل کشور از پایگاه اینترنتی سازمان امور مالیاتی و اسناد و منابع مورد نیاز مربوط به تجارب 34 کشور جهان از آمریکای لاتین، آمریکای جنوبی، اروپایی و اقیانوسیه، منتهی به سال 2020 میلادی از پایگاه اطلاعات سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) برداشت شده است.
یافته‌ها:
نتایج پژوهش نشان میدهد که میزان معافیت‌های مالیاتی بخش کشاورزی ایران در سال 1401 تنها 3.5 درصد مالیاتهای مستقیم و 2.2 درصد مجموع درآمدهای مالیاتی است که مبین آن است که معافیتها به نفع سایر بخشها اقتصادی تخصیص یافته بخش کشاورزی در تخصیص بهینه معافیت‌های مالیاتی، با توجه به سهم 10.4 درصدی از تولید ناخالص داخلی و 15 درصد اشتغال کشوری بهرهمندی کمی دارد.
ترکیب سیاست‌های مالیات کشاورزی، 35 کشور مورد بررسی، به اشکال متفاوتی شامل مالیات بر درآمد، سود و عایدی سرمایه، حق بیمه تامین اجتماعی، مالیات بر حقوق و دستمزد و نیروی کار، مالیات بر دارایی (از جمله مالیات نقل و انتقال اموال) و مالیات بر کالاها و خدمات (شامل مالیات بر فروش و مالیات بر ارزش افزوده) طبقه بندی شده است. معافیت مالیاتی برای کشاورزان کوچک یا کم درآمد، معافیت های مالیاتی برای درآمد حاصل از محصولات خاص، معافیت های مالیاتی برای درآمد از مناطق خاص، معافیت مالیاتی برای درآمد حاصل از فعالیت کشاورزان جوان، معافیت های عایدی سرمایه، حسابداری نقدی، روش«متوسط مالیات بر درآمد»، مشوق‌های استهلاک، تخفیفهای مالیاتی در مورد مالیات بر دارایی هنگام انتقال زمین و املاک کشاورزی برای فروش، هدیه یا ارث، معافیت از پرداخت مالیات مشاغل محلی یا منطقهای به صورت گسترده در بخش کشاورزی استفاده شده است. علاوه بر این امتیازات و مشوق های مالیاتی که سالیانه گذشته برای بخش کشاورزی ایجاد شده است دیگر مورد بازبینی و اصلاح و تغییر قرار نگرفته است.
اغلب کشورها (مانند ایالات متحده و اتریش) با اجازه دادن به کشاورزان برای استفاده از حسابداری نقدی (یا عدم الزام آنها به نگهداری حساب)، نسبت به سایر مشاغل که عموماً ملزم به استفاده از روش حسابداری تعهدی برای ارائه گزارش های مالیاتی و محاسبه درآمد مشمول مالیات هستند، حمایتهای مالیاتی خاصی را برای کشاورزان ارائه میکنند. در روش حسابداری نقدی، درآمدها و هزینه ها را در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد فیزیکی شناسایی میکند. این به کشاورزان انعطاف پذیری قابل توجهی در مورد زمان گزارش درآمد و هزینه برای مقاصد مالیاتی میدهد
نتیجه گیری:
امتیازات مالیاتی در نظام مالیات بر درآمد شخصی، بیشتر از رژیمهای مالیات بر درآمد شرکتها هستند (18 کشور از 35 کشور هیچ گونه رفتار ترجیحی را گزارش نمی کنند). در حالی که این امتیازات به طور کلی، پایه مالیات و در نتیجه پرداخت خانوارهای کشاورز را کاهش میدهد، با هدف کاهش آثار مسائل خاصی مانند کاهش تنوع درآمد، جبران هزینه های بالاتر تولید در مناطق خاص یا برای کشاورزان جوان، کاهش هزینههای اداری برای مزارع کوچک با امکان استفاده از روش حسابداری نقدی و معافیت (بخشی از) سود سرمایه برای تسهیل نقل و انتقالات مزرعه ارائه شده است
هنگامی که کشاورزان برای محاسبه درآمد مشمول مالیات حاصل از فعالیتهای کشاورزی از روش ارزش گذاری یا برآوردی سایر فعالیتهای مشابه به جای تعیین درآمد واقعی استفاده میکنند، حسابداری واحد کشاورزی برای آنها ضروری ندارد. این رویکرد ویژه، برای محاسبه درآمد مشمول مالیات مزرعه به زمانی برمیگردد که حسابداری در کشاورزی نادر بوده است اگرچه در بسیاری از کشورها، سیستم مالیاتستانی رفتار مشابهی در برابر درآمد مزرعه و مالیات سایر مشاغل خوداشتغالی نشان میدهد، اما هنوز تعداد قابل توجهی از کشاورزان در منطقه OECD از مزایای روش های ساده شده حسابداری برخوردار می شوند.
بسیاری از کشورها برای عواید سرمایهای که در بخش کشاورزی ایجاد میشود، حمایتهای مالیاتی ویژهای ارائه میدهند. برای تشویق جانشینپروری و بازسازی مزارع و در نهایت بهره وری این بخش، سود سرمایه یا از مالیات بر درآمد در برخی کشورها مستثنی می شود، یا فقط سهمی از آن مشمول مالیات میشود. مزارع گاهی اوقات به گونه ای ارزشگذاری می شوند که سود آن صفر میشود.
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
مدیریت ریسک بازار و تولید محصولات کشاورزی و منابع طبیعی
دریافت: 1402/10/12 | پذیرش: 1403/5/1
دریافت: 1402/10/12 | پذیرش: 1403/5/1
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
